ΝΑ ΜΗ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΑΝ ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΑΚΡΙΒΟ
ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ Η ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΥΔΑΤΩΝ
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ – ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΕΥΑ
Το πόσιμο νερό είναι ζωτικό δημόσιο αγαθό που προστατεύεται από το Σύνταγμα (άρθρο 24, παρ1) και η «καθολική και ισότιμη πρόσβαση σε ασφαλές και προσιτό πόσιμο νερό για όλους» αποτελεί βασικό στόχο του ΟΗΕ (στόχος 6 για τη βιώσιμη ανάπτυξη).
Μετά τις νίκες του κινήματος για την υπεράσπιση του νερού ως συνταγματικά κατοχυρωμένο δημόσιο αγαθό που επέβαλε :
- την επιστροφή των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο στο ελληνικό δημόσιο (αποφάσεις του ΣτΕ 190 και 191/2022)
- την ανατροπή της ΚΥΑ που άνοιγε τον δρόμο για τιμολόγηση του νερού με κριτήρια αγοράς (απόφαση του ΣτΕ 92/2022)
- την αποτροπή του ΣΔΙΤ για την παράδοση της διαχείρισης του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος της ΕΥΔΑΠ σε ιδιώτες (απόφαση 1886/2022 ΣτΕ)
Ένα νέο σχέδιο επίθεσης στο δημόσιο νερό και αντισυνταγματικής εκτροπής είναι σε εξέλιξη και αφορά κυρίως το νερό στην περιφέρεια της χώρας.
Μέχρι σήμερα η διαχείριση του πόσιμου νερού και της αποχέτευσης, εκτός από την Αθήνα και τη Θεσ/νίκη, γίνεται από τις ΔΕΥΑ (Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης – Αποχέτευσης) και όπου δεν υπάρχουν ΔΕΥΑ απ’ ευθείας από τους ίδιους τους Δήμους.
Η λειτουργία των 126 Δ.Ε.Υ.Α. κάτω από την εποπτεία του οικείων Δήμων που τις συστήνουν με κοινωνικοοικονομικά κριτήρια στο περιβάλλον της ανταποδοτικότητας και όχι του κέρδους, τους δίνει την δυνατότητα να συνδυάζουν τον κοινωφελή χαρακτήρα με την επιχειρηματική ευελιξία και να παρέχουν προσιτές υπηρεσίες σε πάνω από 5,2 εκατ. κατοίκους στην Ελληνική επικράτεια. Επίσης ο τοπικός χαρακτήρας δίνει τη δυνατότητα διαφάνειας και λογοδοσίας στις τοπικές κοινωνίες.
Ο κοινωφελής χαρακτήρας των ΔΕΥΑ υπονομεύτηκε σταδιακά από την εφαρμογή των μνημονίων :
- Με την απαγόρευση προσλήψεων από το 2010 και μετά παρότι οι ΔΕΥΑ (ως ανταποδοτικοί φορείς) μπορούν να τις χρηματοδοτήσουν με ίδιους πόρους χωρίς να επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό .
- Με την «βίαιη» επέκταση των αρμοδιοτήτων μέσω των νόμων Καποδίστρια και Καλλικράτη χωρίς να έχουν διασφαλιστεί οι απαιτούμενη κρατικοί πόροι για τη ενσωμάτωση των νέων περιοχών οι οποίες είχαν σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης λυμάτων και όμβριων υδάτων αλλά και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων,
- Με την παραχώρηση μέρους των υπηρεσιών συντήρησης λειτουργίας των εγκαταστάσεων τους σε εργολάβους.
- Με την τεράστια αύξηση του κόστους του ηλ. ρεύματος το οποίο οι ΔΕΥΑ πληρώνουν με οικιακό και όχι βιομηχανικό τιμολόγιο παρότι έχουν πολύ μεγάλες και ενεργοβόρες εγκαταστάσεις (βιολογικοί καθαρισμοί, αντλιοστάσια, αφαλατώσεις)
Το 2020 ξεκίνησε η άμεση επίθεση στις Δ.Ε.Υ.Α. όταν ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού και Διαχείρισης Υγρών Αποβλήτων, κ. Μανώλης Γραφάκος σε ημερίδα στα Ιωάννινα διατύπωσε την άποψη ότι οι Δ.Ε.Υ.Α. «είναι προβληματικές επιχειρήσεις, δεν εφαρμόζουν την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία και συνεπώς πρέπει να συγχωνευθούν και να βελτιωθεί η λειτουργία και απόδοσης τους».
Το 2023 όμως τελικά αποτέλεσε το έτος των ουσιαστικών «ανατροπών» στον τομέα διαχείρισης των υδάτων στην χώρα μας. Με την ψήφιση του ν_5037/2023 τον Μάρτιο για την σύσταση Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) ήταν πια ξεκάθαρο ότι ο τομέας του νερού θα μπει πλέον σε καθεστώς καθαρού ανταγωνισμού, ανάλογο με αυτόν της ενέργειας. Ποιος άλλος εξάλλου θα ήταν και ο λόγος ύπαρξης μιας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής για τον έλεγχο ενός μονοπωλιακού αγαθού που το διαχειρίζονται δημοτικές, κοινωφελείς επιχειρήσεις στις οποίες δεν υπάρχει η έννοια του ανταγωνισμού, καθόσον είναι καθαρά ανταποδοτικού χαρακτήρα.
Πρόθεση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι να ολοκληρώσει τις παραπάνω ενέργειες με τη ψήφιση ενός νέου νομοσχεδίου το οποίο αιφνιδιαστικά παρουσιάστηκε από τον αρμόδιο υπουργό, κ. Θεόδωρο Σκυλάκακη στο Υπουργικό Συμβούλιο της 30ης Νοεμβρίου 2023.
Παρότι το Υπουργείο δεν έχει ανοίξει όλα τα χαρτιά του, η φιλοσοφία του νέου νομοσχεδίου είναι η κατάργηση και συγχώνευση των 126 ΔΕΥΑ και των Δημοτικών Υπηρεσιών Ύδρευσης σε 13 -15 μεγάλoυς φορείς υπό τον πλήρη έλεγχο της εκάστοτε κυβέρνησης, χωρίς η τοπική αυτοδιοίκηση και κατ’ επέκταση οι τοπικές κοινωνίες, να έχουν δυνατότητες ουσιαστικής παρέμβασης και ελέγχου.
Τα διοικητικά συμβούλια των νέων ΔΕΥΑ θα ορίζονται από την κεντρική κυβέρνηση και στην σύνθεση τους δεν υπάρχει η σημερινή πρόβλεψη της συμμετοχή εκπροσώπων περιβαλλοντικών ή κοινωνικών φορέων και δημοτών καθώς επίσης και η συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων. Η συμμετοχή των εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης που προβλέπεται θα είναι ανάλογη του πληθυσμού που εκπροσωπεί και ανάλογη θα είναι και η συμμετοχή της ψήφου τους στην λήψη αποφάσεων. Ελλοχεύει συνεπώς ο κίνδυνος οι περιοχές με λίγο πληθυσμό, δηλαδή αυτές που σήμερα έχουν και περισσότερες ελλείψεις σε υποδομές, να αποκλειστούν από τον σχεδιασμό των νέων έργων την στιγμή που ο σχεδιασμός θα γίνεται κεντρικά από το νέο διοικητικό συμβούλιο και με αποφάσεις που διαμορφώνονται με τον τρόπο που περιγράψατε παραπάνω.
Έτσι ολόκληρη η δημοτική περιουσία των ΔΕΥΑ, που διασφαλίζει την μεταφορά του πόσιμου νερού από την πηγή μέχρι τη βρύση των υδροδοτούμενων και των λυμάτων από το σιφόνι της αποχέτευσης επεξεργασμένο στο φυσικό αποδέκτη, που δημιουργήθηκε με τα λεφτά των δημοτών και τον μόχθο των εργαζομένων προβλέπεται να δοθεί για εκμετάλλευση στους μεγάλους ιδιώτες επενδυτές που έχουν ήδη καταστρέψει τον τομέα της ενέργειας. Η βιασύνη της αναδιάρθρωσης σχετίζεται με την χρησιμοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης από τους ιδιώτες.
Σημαντικό στοιχείο της στρατηγικής της συγκεντροποίησης της διαχείρισης και ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης του νερού στην Περιφέρεια είναι η χρησιμοποίηση υδάτινων πόρων για την παραγωγή ενέργειας με συνέπεια την πίεση των άλλων χρήσεων του νερού: πόσιμο και άρδευση. Το πρόγραμμα ΑΠΟΛΛΩΝ είναι βασικό εργαλείο σε αυτή την κατεύθυνση.
Η κυβέρνηση επικαλείται ως επιχείρημα για τη συγκεντροποίηση σε επίπεδο Περιφέρειας την επίτευξη οικονομιών κλίμακας. Όμως ανατρέχοντας στην ευρωπαϊκή πρακτική, σε καμιά χώρα δεν γίνεται η διαχείριση του νερού σε επίπεδο περιφέρειας, πλην της Ολλανδίας που έχει πολύ διαφορετική μορφολογία από την Ελλάδα. Π.χ. στη Δανία λειτουργούν περισσότερες από 120 εταιρείες ύδρευσης, στην Νορβηγία περίπου 320 δημοτικού χαρακτήρα και στην Πορτογαλία 75.
Εάν προχωρήσει το κυβερνητικό σχέδιο κατάργησης – συγχώνευσης των ΔΕΥΑ οι επιπτώσεις θα είναι :
- Η αύξηση των κινδύνων για την ποιότητα του νερού (η συγχώνευση 300 φορέων σε 15 μέσα σε ελάχιστους μήνες θα οδηγήσει σε οργανωτικό χάος)
- Η αύξηση της τιμής του νερού για να αποσβεστούν τα κέρδη των ιδιωτών που θα αναλαμβάνουν μέσω των νέων συγκεντρωτικών και κυβερνητικά ελεγχόμενων φορέων τις επενδύσεις, τη λειτουργία – συντήρηση και την εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων ύδρευσης – αποχέτευσης
- Τα ευάλωτα νοικοκυριά που δεν θα μπορούν ν’ αντεπεξέλθουν στους ακριβούς λογαρισμούς, δεν θα μπορούν να προστατευτούν από την τοπική αυτοδιοίκηση, διότι οι εκκρεμείς λογαριασμοί νερού θα βεβαιώνονται μέσω της ΑΑΔΕ απευθείας στο ΑΦΜ των καταναλωτών.
- Η επιτάχυνση της εξάντλησης των υδάτινων πόρων, διότι μέρος τους θα αξιοποιείται για την παραγωγή ενέργειας.
- Καταστροφές στα οικοσυστήματα, διότι όλος ο πλούτος πανίδας, χλωρίδας που αναπτύσσεται γύρω από τα ρέοντα νερά ενδέχεται να γίνει βορά σε ιδιώτες που θέλουν να κατασκευάσουν υδροηλεκτρικά έργα .
- Η πλημμελής συντήρηση/ διαχείριση υποδομών και δικτύων, καθώς αυξάνονται τα κενά σε προσωπικό.
- Η πλήρης απόσπαση των υπηρεσιών ύδρευσης – αποχέτευσης από τις τοπικές κοινωνίας και ως εκ τούτου δε θα είναι δυνατή η λογοδοσία και ο έλεγχος. Μεγάλοι χαμένοι θα είναι οι απομακρυσμένες περιοχές καθώς δεν θα συμφέρει τις εταιρείες να ασχοληθούν.
- Η σταδιακή ιδιωτικοποίηση των υποδομών ύδρευσης – αποχέτευσης που είναι δημοτική περιουσία.
- Η απόλυση εργαζομένων στις ΔΕΥΑ η/και η χειροτέρευση των όρων εργασίας τους. Ήδη η προετοιμασία των συγχωνεύσεων έχει γονατίσει το προσωπικό των ΔΕΥΑ που πιέζεται μέχρι τον Ιούνιο του 2024 να παραδώσουν φάκελο διαχειριστικής επάρκειας.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημερινές ΔΕΥΑ είναι πολλά, όμως αυτά δεν λύνονται με την καταστροφή τους, αλλά την ενδυνάμωση του ρόλου τους.
Επισημαίνουμε ότι το σχέδιο συγκεντροποίησης της διαχείρισης του νερού στην Περιφέρεια έρχεται σε πλήρη αντίθεση τόσο με το Σύνταγμα (άρθρο24, παρ.1), όσο και με τον Στόχο 6β του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που αναφέρεται στην : «Στήριξη και ενδυνάμωση της συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων στη βελτίωση της διαχείρισης του νερού και των εγκαταστάσεων υγιεινής».
ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΜΕ :
- Όχι σε νομοθετικές ρυθμίσεις που, όπως αποφάνθηκε και το ΣτΕ, καταπατούν το άρθρο 24 του Συντάγματος που προστατεύει το πόσιμο νερό ως φυσικό πόρο.
- Συνταγματική κατοχύρωση του υδρολογικού κύκλου του νερού με την ενσωμάτωση άρθρου που θα ορίζει ξεκάθαρα ότι το νερό ως φυσικός πόρος και η διαχείριση του, όπως η συλλογή, η αποθήκευση, η επεξεργασία, τα δίκτυα και οι υποδομές διανομής, αποχέτευσης έως το φυσικό αποδέκτη των επεξεργασμένων λυμάτων, θα βρίσκονται αποκλειστικά υπό δημόσιο και συλλογικό έλεγχο και θα απαγορευθεί οποιοδήποτε απόπειρα, έμμεσης ή άμεσης ιδιωτικοποίησης κάθε μέρους του υδρολογικού κύκλου του.
- Η ύδρευση με καθαρό πόσιμο νερό είναι η πρώτης προτεραιότητας χρήση έναντι των υπολοίπων χρήσεων, όπως π.χ. παραγωγή ενέργειας.
- Να καταργηθεί ο ν. 5037/2023 ένταξης του νερού στην ΡΑΑΕΥ που καταπατά τις αποφάσεις του ΣτΕ και αποτελεί εργαλείο εμπορευματοποίησης και αύξησης της τιμής του νερού.
- Καμία καταστρατήγηση του κατοχυρωμένου Συνταγματικού Όρου για την αυτοτέλεια και το αυτοδιοίκητο των Δήμων. Καμία εκχώρηση δημοτικής περιουσίας και πόρων της.
- Θέσπιση δίκαιης τιμολογιακής πολιτική που να βασίζεται σε κοινωνικά κριτήρια προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες κάθε υδατικού συστήματος οι οποίες δεν αποκλείουν τις ευάλωτες ομάδες πολιτών.
- Διασφάλιση των απαιτούμενων οικονομικών πόρων στην περίπτωση μετάβασης σε οποιοδήποτε νέο σχήμα διαχείρισης των υδατικών πόρων.
- Διατήρηση των υφιστάμενων θέσεων εργασίας και κάλυψη όλων των κενών που απαιτούνται για τον εκσυγχρονισμό του τομέα και την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών αλλά και των εξελίξεων της επιστήμης.
- Διασφάλιση των εργασιακών σχέσεων με διατήρηση και πλήρη εφαρμογή των όρων των υφιστάμενων Κλαδικών και Επιχειρησιακών Συμβάσεων και απελευθέρωση των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων με διαμόρφωση του μισθολογίου ανάλογα με την παρεχόμενη εργασία που απαιτεί εξειδίκευση, διασφάλιση της 24ωρης απρόσκοπτης λειτουργίας των εγκαταστάσεων και παρέχεται κάτω από ειδικές συνθήκες.
- Καμία βίαιη συγχώνευση φορέων. Ουσιαστικός, ανοικτός δημόσιος διάλογος για την διαχείριση του νερού και των φυσικών πόρων, όπου θα συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στον τομέα αλλά και οι τοπικές κοινωνίες. Στόχος η επίλυση των προβλημάτων του παρελθόντος, η ενίσχυση και ενδυνάμωση των Δ.Ε.Υ.Α. οι οποίες θα αποτελούν σε τοπικό επίπεδο, τους κύριους και νόμιμους διαχειριστές των υδατικών πόρων, συμπεριλαμβανόμενων των όμβριων υδάτων και των υγρών αποβλήτων, αλλά και φορείς προστασίας του περιβάλλοντος, διασφαλίζοντας τις αρχές της εγγύτητας, της επικουρικότητας και της διοικητικής αυτοτέλειας.